Weinig recente wetenschappelijke ontwikkelingen zijn zo veelbelovend en tegelijkertijd controversieel als CRISPR-Cas9. Jennifer Doudna, het boegbeeld van deze baanbrekende technologie, schreef er een prachtig boek over.

Het verhaal is bekend: met het Cas9-enzym en standaard recombinant-DNA-technologie zijn genen snel en goedkoop aan te passen. De belofte is immens en kan nauwelijks overschat worden: designerbaby’s, reparatie van kapotte genen, gendoping. Het kan allemaal. Niet in een verre toekomst, maar heel binnenkort.

Jennifer Doudna, die de technologie in 2015 rijp maakte voor toepassing, en collega-biochemicus Samuel Sternberg publiceerden er deze zomer een boek over, A Crack in Creation. Het is een boeiend, vlot lezend werk geworden dat je gemakkelijk als standaardwerk over CRISPR-Cas9 zou kunnen beschouwen. De tekst komt waarschijnlijk vooral voor rekening van Sternberg, die zijn sporen in de wetenschapscommunicatie al ruimschoots heeft verdiend. De keuze voor het gezichtspunt van Doudna (in de ik-vorm) in het boek is daarom een tikje vreemd, maar wel te verdedigen: Doudna geldt immers als herkenbaar, mediageniek boegbeeld van CRISPR-Cas9.

 De belofte van CRISPR-Cas9 is immens

Doudna en Sternberg vermijden om voor de hand liggende redenen twee relevante aspecten van de technologie. De eerste is de vraag wie straks de Nobelprijs voor CRISPR-Cas9 krijgt. Doudna, Zhang, Church, Charpentier, Qi en nog een paar anderen hebben allemaal cruciale bijdragen geleverd; het Nobelcomité krijgt er nog een hele kluif aan om het maximum van drie wetenschappers te kiezen. Velen hadden overigens de toekenning vorig jaar al verwacht, maar Feringa kaapte de prijs weg. Dat het slechts uitstel is, daar is iedereen het wel over eens.

Minder eens zijn de belanghebbenden het over de patenten op CRISPR-Cas9. Doudna en Feng Zhang (MIT) staan tegenover elkaar in de rechtzaal, met als inzet de patenten en de miljarden die ermee gemoeid zijn. Het boek stipt dit kort aan, maar vermijdt een stevig standpunt in te nemen.

Het sterkste onderdeel van het boek is het ethische aspect, dat als een rode draad door het verhaal loopt. Opvallend is dat Doudna in 2015 opriep tot een moratorium op CRISPR, de technologie die ze zelf had vervolmaakt. De vergelijking met American Prometheus, de biografie van J. Robert Oppenheimer, de fysicus die het Manhattan-project leidde waar de atoombom uit voortkwam, drong zich aan me op. Dezelfde morele overwegingen, dezelfde worsteling van de wetenschapper die hoopt dat zijn werk niet verkeerd wordt gebruikt.
Doudna en Sternberg zeggen dat het mooist aan het slot van de proloog: ‘A historic debate about nothing less than the future of our world has already begun. The wave is coming. Let’s paddle out and ride it together.’

A Crack in Creation – Gene Editing and the Unthinkable Power to Control Evolution
Jennifer Doudna & Samuel Sternberg
320 pagina’s
€ 23,99 (paperback)