‛De werktitel was geo-engineering, maar dat woord zegt de meeste mensen niets’, begint Tomas van den Heuvel, conservator van het Design Museum in Den Bosch. En dus werd het Design voor de planeet: een expositie over uiteenlopende manieren waarop de mensheid het landschap, het weer en uiteindelijk de samenstelling van de dampkring naar haar hand heeft proberen te zetten.  

Het past aardig binnen het eigenwijze beleid van het museum. ‛We willen de randen opzoeken van wat design is’, legt Van den Heuvel uit. ‛En dit is een heel actueel onderwerp.’ Met dat laatste doelt hij vooral op recente pogingen om klimaatverandering tegen te gaan. De expositie toont twee indrukwekkende apparaten die CO₂ uit de lucht moeten absorberen en tipt diverse alternatieven aan zoals het uitstrooien van olivijn, het ‛bemesten’ van oceaanwater met ijzerzouten die algengroei in de hand moeten werken, en het verbranden van zwavel in de stratosfeer om H₂SO₄-aerosolen te creëren die zonlicht tegenhouden. 

Mussen vangen 

Het verhaal gaat echter veel verder terug. Redesign ván de planeet was misschien een nog betere titel geweest. De expositie start met foto’s van cultuurlandschappen die eigenlijk ook een lokale vorm van geo-engineering zijn. Er zijn vroege plannen te zien voor de inpoldering van de Zuiderzee, waarbij de bedenkers ook de hele Waddenzee wilden betrekken. Anderen wilden de Middellandse Zee afdammen bij Gibraltar als onderdeel van een project om de Sahara te vergroenen. Niet dat iemand toen nog enig benul had van ecologie. Zie de Chinese partijvoorzitter Mao, die zijn volk preste om mussen te vangen zodat die geen graan meer konden opvreten —een sprinkhanenplaag bewees dat dit kortzichtig was. 

De Chinezen zijn tevens degenen die nog altijd wolken ‛inzaaien’ met droogijs of jodiumzouten om waterdruppels te dwingen tot voortijdig omlaag komen. Soms lijkt het nog te werken ook. Minder overtuigend zijn ‛hagelkanonnen’ waarmee tuinders hagelkorrels kapot hopen te trillen voordat ze schade veroorzaken. Uiteraard is er een verwijzing naar de miskende uitvinder Wilhelm Reich, wiens regenmachines de inspiratie vormden voor het nummer Cloudbusting van Kate Bush. Zo, die krijgt u vandaag niet meer uit uw hoofd.  

Kun je dit máken? 

De expositie is bedoeld voor een breed designminnend publiek en legt daarom de nadruk op de visuele schoonheid van de getoonde projecten. Op de onderliggende chemie en fysica wordt nauwelijks ingegaan - dat zou toch bijna niemand begrijpen. Dat wreekt zich aan het eind van de tentoonstelling, wanneer de vraag wordt gesteld of bezoekers vóór of tegen geo-engineering zijn. Lastige keus als je bijvoorbeeld niets weet over het energiegebruik van de getoonde CO₂-vangtechnieken en alleen kunt oordelen op ethische gronden: kun je dit wel máken als mensheid? 

Op zich een valide vraag, trouwens. Maar je kunt hem evengoed stellen over ongebreideld CO₂ in de atmosfeer pompen. Bezoek bijvoorbeeld ook de tentoonstelling over vakantiereizen die momenteel één verdieping hoger is te zien. En huiver.