Natriumazide (NaN3) is een naar stofje. Kleurloos, reukloos, explosief, en extreem giftig: 700 mg NaN3 is dodelijk voor een mens. Tegelijkertijd is het een superinteressant molecuul, omdat het bij hoge temperatuur razendsnel uiteenvalt in atomair natrium en stikstofgas. Dat maakt het heel geschikt als basis voor een airbag: een elektrische spanning op een paar natriumazidekristallen veroorzaakt een wolk stikstofgas die de airbag in 40 ms vult. Omdat natrium explodeert in contact met water – onhandig bij een auto-ongeluk in de regen – zit er ook kaliumnitraat en siliciumdioxide in een airbag, die direct met natrium reageren tot een onschadelijk soort glas.  

Aanstekelijk 

Ziedaar een heleboel chemie in een paar zinnen: sublimatie, toxicologie, entropie, enthalpie, redoxreacties, plus de belangrijke realisatie dat afzonderlijk onschuldige atomen in een molecuulverbinding schadelijk kunnen zijn. De anekdote is exemplarisch voor het boek Alledaagse moleculen van Ben Feringa, hoogleraar organische chemie, en Anouk Lubbe, manager onderzoek in zijn vakgroep aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het boek is een lofzang op de schoonheid van alledaagse chemie en daarmee een logisch verlengstuk van het aanstekelijke, bijna dwingende enthousiasme waarmee Nobelprijswinnaar Feringa zijn boodschap in de media uitdraagt.  

Hoewel geen van beiden een track record heeft op het gebied van wetenschapsjournalistiek, staat hun inhoudelijke kennis natuurlijk geen moment ter discussie en, zoals Richard Dawkins al eens schreef, je kunt beter van een wetenschapper een wetenschapsjournalist maken, dan een journalist laten schrijven over wetenschap. Ik ben geneigd Dawkins gelijk te geven en het boek van Feringa en Lubbe ondersteunt die stelling. 

Aan de hand van 25 thema-hoofdstukken – o.a. over tanden, smartphones, geur, sport en insecten – behandelen Feringa en Lubbe allerlei interessante feitjes over chemie. Daarbij volgen ze het format dat je steeds vaker ziet in populairwetenschappelijke teksten: luchtige, hapklare brokjes informatie die een glimlach veroorzaken of een wenkbrauw doen optrekken, aangekleed met frisse illustraties. 

Breed publiek 

Het werkt goed in een boek dat de alledaagse chemie als thema heeft, al blijft het daarmee wel wat oppervlakkig. Dat is overigens niet per se erg, want daarmee is het boek voor een breed publiek toegankelijk. De molecuulformule van natriumazide uit de eerste alinea is dan ook een van de weinige in het boek. Tegelijkertijd is basiskennis van chemie wel een pre, anders ontgaan de lezer veel interessante details en context.  

Opvallende omissie: er is geen literatuurlijst. De lezer moet het doen met de toelichting in het nawoord dat de ‘informatie in het boek is getoetst aan de (chemische) vakliteratuur’. Dat moeten we dan maar aannemen. Wat gezien de staat van dienst van de auteurs en het vrolijke enthousiasme waarmee het boek overduidelijk is samengesteld, geen grote opgave is.