‘Hij leefde eene eeuw, ofschoon hij slechts een halve telde.’ Zo werd de Groningse hoogleraar Sibrand Stratingh Ez. (1785-1841) enkele jaren na zijn dood gekarakteriseerd in een lezing tijdens een reünie voor Groningse studenten. Een passende omschrijving, want in de iets meer dan een halve eeuw die Stratingh leefde ontplooide hij zoveel hoogwaardige activiteit op zoveel verschillende terreinen dat je zijn werkende leven makkelijk over meerdere mensen had kunnen verdelen en dan nog hadden ze allemaal een bomvolle agenda.  

Het is tevens een passende opening van De Scheikunstenaar, de biografie die chemicus en wetenschapshistoricus Ulco Kooystra, medewerker van de Universiteitsbibliotheek Groningen, aan Stratingh wijdt. Want deze biografie, waarop Kooystra in 2021 promoveerde, biedt ook veel meer dan ‘slechts’ een beschrijving van het leven en werk van deze invloedrijke hoogleraar.

Meer geschiedenissen

Daarmee zou je al gemakkelijk een volwaardig boek kunnen vullen, maar Kooystra vervlecht in De Scheikunstenaar nog veel meer geschiedenissen met de levensloop van Stratingh. Het is ook een geschiedenis van Stratinghs familie, van het apothekersvak, van de universiteit, van technische ontwikkelingen, van de vele wetenschappelijke genootschappen, van het onderwijssysteem, van de grotere wetenschappelijke ontwikkelingen in Europa, van de opkomst van de scheikunde als zelfstandig vakgebied, van wetenschappelijke vetes en vriendschappen, van het openbaar bestuur en niet in de laatste plaats van de stad Groningen.

Kooystra geeft het grotere geheel de aandacht die het verdient  

Voor wie de stad kent is het dan ook een feest om aan de hand van Kooystra door de Groninger binnenstad te dwalen. Maar ook voor wie Groningen (nog) niet kent, biedt het boek een boeiend en rijk beeld van het intellectuele en maatschappelijke leven van welgestelde mannen (vrouwen spelen slechts een bijrol als moeder/echtgenote/dochter) in een vroeg-negentiende-eeuwse provinciestad. Doordat Kooystra zo’n brede blik hanteert en veel ontwikkelingen en onderwerpen in een grote zwaai meeneemt, laat hij goed zien dat de uitzonderlijke prestaties van een enkele persoon altijd te plaatsen zijn in een grotere omgeving die daar een essentiële rol in speelt. Niemand, hoe begaafd en origineel ook, komt in totale isolatie tot die briljante inzichten of prestaties.

Floreren

Stratingh was zonder meer een zeer intelligent en gedreven man met lef en originele denkbeelden, maar ook hij was onderdeel van een groter geheel waarbinnen hij kon floreren. Kooystra geeft dat grotere geheel de aandacht die het verdient, waardoor Stratingh op sommige momenten slechts een van de vele personages is in zijn eigen biografie. Zijn betekenis en impact schemert op een indirecte manier door de andere verhalen heen. Een knappe prestatie.