In Reactions trakteert Theodore Gray zijn lezers op een scala aan doortimmerde weetjes over alledaagse materialen en processen.

Theodore Gray, chemicus maar vooral schrijver van populair-wetenschappelijke boeken, heeft er tien jaar over gedaan om zijn trilogie over de wonderlijke wereld van de chemie te voltooien. Eerst was er in 2011 Elements, ‘want alles begint bij elementen’, waarna Molecules in 2014 een logische volgende stap was. In oktober 2017 verscheen het sluitstuk Reactions.

‘Het boek barst uit zijn voegen van leuke weetjes’

Gray blikt in dit derde en laatste deel kort terug op elementen en moleculen en leidt daarmee het echte onderwerp in: de chemische reactie, of in zijn woorden ‘de prachtige magie die ontstaat als je moleculen de ring van een nanoscale fightclub instuurt’. Gray schrikt niet terug voor dergelijke grootse formuleringen en wat flauwe grapjes, wat maakt dat het boek je soms het gevoel geeft zich vooral te richten op jongvolwassenen.

Maar dat gevoel is onterecht. Het boek barst uit zijn voegen van leuke weetjes en anekdotes over alledaagse materialen en processen. Gray legt uit waarom de steentijd en de bronstijd vóór de ijzertijd kwamen, ofschoon ijzer zo algemeen is dat je het ‘overal vindt waar je een schep in de grond steekt’. Hij vertelt hoe de Samoerai er toevallig achterkwamen hoe je exceptioneel goede zwaarden maakt door ijzer met verschillende hardheid in lagen af te wisselen. En hij prikt en passant de mythe door: naar moderne maatstaven is dit befaamde damaststaal, nog steeds in gebruik in duurdere koksmessen, kwalitatief middelmatig.

Bovengemiddeld

Zelfs in The Boring Chapter vind je interessante feitjes. Zo verbruikt een grasspriet tijdens zijn groei honderden miljarden glucosemoleculen per seconde. Als een zonnepaneel net zo efficiënt zou zijn, zou het in slechts tien uur genoeg energie en grondstoffen verzamelen om een compleet nieuw zonnepaneel te kunnen maken. In het hoofdstukken over explosieven wijst Gray ons op de unieke eigenschap van nitroglycerine, dat in feite een enkel molecuul is waarin brandstof en zuurstof zijn verenigd, waardoor de explosie heel snel en makkelijk verloopt. Laat een bekerglas met nitroglycerine vallen en een schokgolf van 7,5 km/s vanuit de bodem zet alle nitroglycerine in 13 microseconden om in een gas van 5.000 °C; dat gas neemt 20.000 keer zo veel volume in, wat een geweldige explosie oplevert.

Er zijn veel van dit soort boeken te koop, over talloze onderwerpen, en vaak eindigen ze snel in de ramsj voor een fractie van de oorspronkelijke prijs. Reactions verdient dat lot niet, want het ontstijgt met zijn doortimmerde inhoud en fraaie vormgeving – prachtig beeld van fotograaf Nick Mann – de middelmaat ruimschoots.

Reactions – An illustrated exploration of elements, molecules and change in the universe
Theodore Gray en Nick Mann, 224 pagina’s
Black Dog & Leventhal Publishers Inc, 2017
€ 29,95 (hardcover)