Ik was een tikje sceptisch toen ik begon aan Liquid – The Delightful And Dangerous Substances That Flow Through Our Lives van Mark Miodownik. Bijna driehonderd pagina’s over vloeistoffen; kun je dat in beste tradities van de populair-wetenschappelijke literatuur opschrijven? Het antwoord is gelukkig volmondig ‘ja’. Miodownik is er dan ook de uitgelezen auteur voor, met zijn palmares in zowel de wetenschappelijke wereld (hij is hoogleraar materials and society aan het University College in Londen) als in wetenschapscommunicatie (hij won verschillende prijzen met zijn succesvolle boek Stuff Matters en werkt mee aan diverse tv- en radioprogramma’s).

Frustratie en fascinatie

Miodownik gebruikt een vliegreis als kapstok om allerlei vloeistoffen en hun bijzondere eigenschappen te behandelen, waaronder de explosieve kracht van de kerosine in de brandstoftanks, de vloeibare kristallen in het beeldscherm van het entertainmentsysteem, en zijn pindakaas die het douanepersoneel in beslag neemt. ‘It infuriates me that airport security can’t tell the difference between a liquid spread and a liquid explosive’, klaagt hij daarover. Zijn boek lijkt dan ook evenzeer voort te komen uit frustratie over onze houding ten aanzien van vloeistoffen, als uit fascinatie over de ‘anarchistische aard’ ervan: ‘While solids are humanity’s faithful friend, taking on permanent shapes like shoes and phones, liquids […] are always on the move, seeping, dripping, corroding and escaping our control.’

‘Het boek gaat verder dan slechts leuke anekdotes’

Natuurlijk komt kwik voorbij, als enig vloeibaar metaal en een van slechts twee elementen die vloeibaar zijn bij kamertemperatuur. Hij beschrijft hoe het vroeger hoog in aanzien stond als sieraad en geneesmiddel. De eerste keizer van China nam kwik omdat hij ervan overtuigd was dat het zijn gezondheid zou bevorderen. Deze Qin Shi Huang werd niet ouder dan 39 jaar. Nitroglycerine is ook zo’n link goedje dat tot de verbeelding spreekt en op Miodowniks belangstelling mag rekenen. De Italiaanse chemicus Ascanio Sobrero ontdekte het in 1847, ‘but the discovery didn’t kill him, which is a miracle’.

Het boek gaat verder dan slechts leuke anekdotes: de chemie en de fysica van vloeistoffen komen uitgebreid aan bod, van capillaire werking tot het oplossend vermogen, en van de unieke eigenschap van water dat het uitzet bij lage én hoge temperatuur tot de onmogelijkheid vloeistof samen te drukken, wat ten grondslag ligt aan de verwoestende kracht van tsunami’s.

Miodownik moppert er tussen alle wetenschappelijke informatie lustig op los aan de hand van persoonlijke ergernissen, wat vaak hilarisch is én zijn boodschap versterkt. Een­voudige, maar goedgekozen plaatjes maken dit interessante boek compleet.