‘Zo’n vier jaar geleden, ik was toen nog verantwoordelijk voor het maaien van bermen, kregen we de opdracht om te bezuinigen op grasmaaien en het proces te verduurzamen’, vertelt Hillebrand Breuker, landbouwkundige bij de Provincie Noord-Holland. ‘Het goedkoopst is om het gras langs de kant van de weg te laten liggen, maar ik vond dat zonde. Kun je er niet wat nuttigs mee doen, vroeg ik mezelf toen af.’

Gras bestaat voornamelijk uit vezels en die hebben potentie voor allerlei toepassingen. ‘We wilden de grasvezels in eerste instantie alleen gebruiken om duurzame wegbewijzering te maken’, verklaart Breuker. ‘Tijdens het experimenteren kwam er ook sap vrij, maar daar lag onze interesse niet. Toch proefde ik op een gegeven moment een beetje van het sap. Het bleek een vrij ziltige smaak te hebben.’

Volgens Breuker was de zilte smaak geen heel grote verrassing, omdat alle planten mineralen bevatten. ‘Sommige van die mineralen zijn vriespuntverlagend, dus nadat ik het zoute grassap had geproefd, ontstond het idee om dat in te zetten voor gladheidsbestrijding en zo is projectorganisatie Grass2Grit ontstaan.’

De grasvezels die overblijven krijgen een duurzame bestemming. ‘We maken er wegmeubilair van zoals verkeersborden, hectometerpaaltjes, enzovoort’, vertelt Breuker. ‘We mengen de grasvezels met bioplastics die van suikerrietafval zijn gemaakt. Je krijgt dan een non-biodegradable biocomposiet dat aluminium en plastic vervangt.’

Gedroogde vissenhuid

Om de juiste bestanddelen uit het gras te halen voor het antivriessap, moet het vier stappen doorlopen. ‘Eerst zuiver je het grassap van stukjes vezel die er nog in drijven door middel van microfiltratie, een techniek uit de mesttechnologie’, legt Breuker uit. ‘Daarna ontdoe je het sap met ultrafiltratie van slib, deeltjes die je niet met het blote oog kunt zien. Op dat moment heb je een zuivere vloeistof.’

‘De volgende stap is om die vloeistof met elektrodialyse te behandelen’, vervolgt de landbouwkundige. ‘Waar het op neerkomt, is dat je het natrium-, kalium-, magnesium-, en calciumchloride door een speciaal filter haalt, een membraan dat wat op gedroogde vissenhuid lijkt. Daar ruikt het ook een beetje naar’, lacht hij. ‘Uiteindelijk hebben we een mineralenoplossing van zo’n 8 %, wat het vriespunt van water verlaagt tot -5 °C. Het kan natuurlijk kouder worden, dus vullen we het aan tot ongeveer 16 à 22 %.’

De resulterende vloeistof sproei je dan op de weg. TNO helpt het team de juiste verhoudingen en hoeveelheid te vinden. ‘In de herfst gaan we tests doen op fietspaden. We zoeken dan naar de beste combinatie tussen vast zout en onze oplossing, en onderzoeken de productspecificaties.’

Businesscase

Verschillende gemeentes tonen al interesse voor het antivriessap. ‘Dat maakt dat we dit echt op grote schaal willen toepassen. Daarom werken we aan een positieve businesscase’, zegt Breuker. ‘Met name de gemeente Alkmaar is echt geïnteresseerd. We willen het zo regelen dat de gemeentes het bermgras inleveren voor een vast bedrag dat ze nu ook al uitgeven om het te mogen storten. Maar bij ons krijgen ze er dan wel wat voor terug. Het sluit vaak aan bij de beleidsdoelen van veel klanten, omdat dit een milieuvriendelijke methode is. Op die manier snijdt het mes aan meerdere kanten.’

Het valt Breuker op dat de zoutindustrie in Nederland nog niet echt interesse heeft getoond, hoewel hij al wel contact heeft met een zoutleverancier uit Glasgow in Groot-Brittannië. ‘Het zou boeiend zijn als er toch een zoutproducent in Nederland zou opstaan om mee te doen. Misschien weten de juiste bedrijven nog niet dat we bestaan, maar komt daar na een koude winter wel verandering in.’

Toekomst

Het hoeft niet bij gladheidsbestrijding te blijven, want er zitten talloze interessante stoffen in planten. Breuker: ‘We hebben nu een kleine proeffabriek, de eerste in haar soort, waarmee we een stap maken om meer nuttige stoffen te winnen zonder die uit mijnen of aardolie te hoeven halen.’

‘We hebben al ideeën over wat we uit gras en andere landbouwkundige afvalstromen kunnen halen’, vervolgt Breuker. ‘Zo is humuszuur een bodemverbeteraar die je vrij eenvoudig kunt winnen; suikers en eiwitten kun je inzetten voor bioplastics; misschien zijn zelfs natuurgeneesmiddelen mogelijk. Het European Membrane Institute van de Universiteit Twente helpt ons hierbij.’

Het grassap heeft naast gladheidsbestrijding nog wel meer toepassingen, vermoedt Breuker. Hij denkt bijvoorbeeld aan onkruidbestrijding. ‘Dat kan op twee manieren, namelijk via verschroeiing of systeembestrijding.’ Als je zout water sproeit op planten en de zon schijnt er vervolgens op, dan kunnen ze daardoor verschroeien. Bij systeembestrijding overbelast je de planten, omdat er een hoge concentratie aan voedingsstoffen in het sap zit. Breuker: ‘Zo heb je een bestrijdingsmethode met planteigen stoffen en minimale milieuvervuiling. Voor openbare ruimtes hebben we daar zelfs al vraag voor gekregen van bedrijven.’

Al met al is het project goed op weg. ‘We weten dat er veel kan, maar we focussen eerst op gladheidsbestrijding. Elke dag komen we meer te weten over de groei en de richting van ons project.’ Breuker blikt vooruit: ‘We hebben nog wel wat zaken uit te zoeken, maar na de zomer hopen we een stuk verder te zijn. En de stap naar een grotere fabriek komt zo ook steeds dichterbij.’