Het Pivot Park Screening Centre (PPSC) is het paradepaardje van het Pivot Park in Oss. Het centrum bezit een geavanceerd robotsysteem voor high-throughputscreening dat per run tot 2,5 miljoen verbindingen kan testen. ‘Zelfs de grote farmaceutische bedrijven kijken hier hun ogen uit’, zegt Chief Technology Officer (CTO) en PPSC-oprichter Steven van Helden. ‘Wat wij doen is heel belangrijk voor hen. Wil je een geneesmiddel ontwikkelen, dan zul je een startmolecuul moeten hebben. Dat kunnen wij leveren.’ 

Van 1 miljoen tot 50 

Klanten komen bij het PPSC met het eiwit waarvoor ze een molecuul willen ontwikkelen dat erop aangrijpt. ‘Soms hebben ze zelf al een assay ontwikkeld’, zegt Van Helden. ‘Of wij ontwerpen er een. De volgende stap is de automatisering daarvan. De robot moet 24 uur achter elkaar kunnen werken en dat moet allemaal gestroomlijnd.’ 

Vervolgens vindt er een pilotscreening plaats van 20.000 tot 50.000 stoffen. Van Helden: ‘Daarmee valideren we het geautomatiseerde proces.’ Is dat allemaal in orde, dan volgt de grote screening. ‘Dan gaan alle verbindingen die de klant getest wil hebben, soms meer dan een miljoen, door het systeem. Meestal komen er 1.000 tot 3.000 stoffen uit die mogelijke hits zijn.’ 

‘De grote bedrijven kijken hier hun ogen uit’ 

Die mogelijke hits worden opnieuw getest. Dit zogenoemde cherry-picken gebeurt bij een partner in Schotland. Daarna begint de triage, waarbij de bevestigde hits worden gekarakteriseerd. ‘Bij veel assay-technieken heb je te maken met artefacten, of vals-positieven’, zegt Van Helden. Die kunnen bijvoorbeeld ontstaan doordat het molecuul van zichzelf al fluorescent is en dan ten onrechte aankleurt in een fluorescentie-assay. Deze valse hits filteren we eruit met extra assays, van een ander type.’ 

Uiteindelijk blijven er rond de 50 stoffen over. ‘Op deze qualified hit-lijst staan alle moleculen die volgens ons de gewenste interactie aangaan met het eiwit van de klant. Die kan daar vervolgens mee aan de slag.’ 

De benodigde stoffencollecties voor de screening heeft het PPSC zelf in huis. ‘De moleculen moeten ‘drug-like’ zijn’, vertelt Van Helden. ‘Dat wil zeggen dat ze onder meer een laag molecuulgewicht hebben en oplosbaar zijn. Onze bibliotheek bestaat uit zo’n 300.000 stoffen.’ Maar de wat grotere farmaceutische bedrijven brengen bij hun aanvraag vaak hun eigen collecties mee, met daarin soms meer dan een miljoen verbindingen. Daarnaast kan het PPSC ook putten uit de bibliotheken van de European Lead Factory (ELF). De ELF is een consortium dat de geneesmiddelontwikkeling in Europa ondersteunt, legt Van Helden uit. ‘Bijzonder is dat er ook een aantal farmabedrijven hun stoffencollecties via de ELF beschikbaar hebben gesteld. Het PPSC is verkozen tot hét screeningscentrum voor de ELF. In die rol hebben we nu al meer dan honderd screenings uitgevoerd voor academische instellingen en startups. Daar zijn zelfs een paar succesverhalen uitgekomen, zoals nieuwe antibiotica die nu verder in ontwikkeling zijn.’ 

Robot uit de VS 

Dat succes komt niet uit de lucht vallen. Het PPSC kent een bijzondere geschiedenis. Het begon allemaal met Organon, dat vanaf de jaren 90 high-throughputscreening gebruikte voor het testen van 200.000 verbindingen per run. In 2005 werd Organon, waar Van Helden destijds werkte, overgenomen door het Amerikaanse Schering Plough. ‘Dat bedrijf wilde – op zijn Amerikaans – alles bigger and better. Mijn team werd toen gevraagd een robotsysteem te ontwikkelen dat tot wel 2,5 miljoen stoffen kon testen. De machine was net af, toen alles ineens werd opgekocht door MSD.’ 

‘Ik dacht meteen aan die fantastische robot’ 

MSD had andere plannen en sloot alle researchfaciliteiten in Europa. Daarover ontstond veel ophef – maar het bood ook een kans. ‘Alle apparatuur werd overgedragen aan het gloednieuwe Pivot Park’, legt Van Helden uit. ‘En ik dacht meteen aan die fantastische robot die in de VS nog altijd in dozen stond. Gelukkig konden wij die krijgen en was het PPSC in 2012 een feit. Deze geschiedenis leverde ons dus een vliegende start.’ 

Die vliegende start maakte de screeningsfaciliteit – dat nu wordt geleid door Brigitte Drees, zie het interview op pagina 10 – tot uithangbord van het Pivot Park. De andere bedrijven op het terrein plukken daar de vruchten van, denkt Van Helden. ‘Wij organiseren congressen die potentiële klanten trekken en kunnen hen ook doorverwijzen naar onze buren. En ten slotte hebben wij een open access-lab, waar mensen van buiten het bedrijf gebruik kunnen maken van onze geavanceerde apparatuur. Dat maakt ons absoluut een aanwinst voor het park.’